• Home
  • zum Hören und Sehen
    • Kommata und Intervalle
      • Vorwort
      • I.
      • II.
      • III.
      • IV.
      • V.
      • VI.
      • VII.
      • VIII.
      • IX.
      • X.
      • XI.
      • XII.
      • XIII.
    • genera musica nach Leonhard Euler
      • Übersicht
      • genera I. - VI.
      • genera VII. - XI.
      • genera XII. - XIV.
      • genera XV. - XVII.
      • genus diatonico-chromaticum
      • genus chromatico-enharmonicum
      • genus diatonico-enharmonicum
      • Tongeschlecht mit 3^7 in der Darstellungszahl
      • Tongeschlecht mit 5^5 in der Darstellungszahl
      • Tongeschlecht mit dem Faktor 7 in der Darstellungszahl
  • Downloads
  • Kontakt
  • Links
  • Home
  • zum Hören und Sehen
    • Kommata und Intervalle
      • Vorwort
      • I.
      • II.
      • III.
      • IV.
      • V.
      • VI.
      • VII.
      • VIII.
      • IX.
      • X.
      • XI.
      • XII.
      • XIII.
    • genera musica nach Leonhard Euler
      • Übersicht
      • genera I. - VI.
      • genera VII. - XI.
      • genera XII. - XIV.
      • genera XV. - XVII.
      • genus diatonico-chromaticum
      • genus chromatico-enharmonicum
      • genus diatonico-enharmonicum
      • Tongeschlecht mit 3^7 in der Darstellungszahl
      • Tongeschlecht mit 5^5 in der Darstellungszahl
      • Tongeschlecht mit dem Faktor 7 in der Darstellungszahl
  • Downloads
  • Kontakt
  • Links

VI. Annäherung dieser Intervalle durch gleichstufige Temperaturen


Wenn man den „Fehler“ r, 2r, 3r usw. gleichmäßig aufteilt, kann man statt des Pythagoräischen Kommas das Holder-Komma oder Arabische Komma verwenden.
 
  Zahlenverhältnis   Centmaß
  H = 21/53   [H] = h = 22,6415094 

Die Quint z.B. wird sehr gut durch 31 Holder-Kommata angenähert:
  Qui/H31 = (3/2)/231/53 = (353/284)1/53 = R1/53    [Qui] – 31h = r/53 = 0,0682084 ¢ 
  Qui = H31· R1/53    [Qui]  = 31h + r/53 


Wenn allgemein C = 3m/2n ≈ 1, also 3m ≈ 2n dann  3 ≈ 2n/m
  und die Quint 3/2 ≈ 2(n/m)-1 = 2(n-m)/m  . 
Der Unterschied zwischen der reinen (3/2) und der auf diese Weise temperierten Quint beträgt daher
  Qui/2(n-m)/m = (3/2)/2(n-m)/m = 3/21+(n-m)/m = 3/2n/m = 3m/m/2n/m = C1/m 


Das kann man für alle 3m/2n-„Kommata“ durchführen:

„Komma“  „Quint“   Verhältnis Differenz
C = 3m/2n 2(n-m)/m   (3/2)/(2(n-m)/m) [C]/m = c/m

Qui = 31/21 20/1 = 1 1,5 701,9550009
Qua-1 = 31/22 21/1  = 2  0,75  – 498,0449991 
T = 32/23  21/2  = 1,4142135624  1,0606601718  101,9550009 
S-1 = 35/28  23/5  = 1,5157165665  0,9896309331  – 18,0449991 
P = 312/219  27/12  = 1,4983070769  1,0011298906  1,9550009 
Q = 341/265  224/41  = 1,5004194331  0,9997204561  – 0,4840235 
R = 353/284  231/84  = 1,4999409031  1,0000393995  0,06820841 
U = 3306/2485  2179/306  = 1,5000050111  0,9999966594  – 0,005783448 
V = 3665/21054  2389/665  = 1,4999999015  1,0000000656  0,0001136473 
W = 315601/224727 29126/15601  = 1,5000000017  0,9999999988  – 0,000002019000 
M = 331867/250508  218641/31867  = 1,4999999997  1,0000000002  0,0000003946815 
  
 
Wenn man das im Quintenzirkel in beide Richtungen fortsetzt, erhält man für die restlichen Intervalle
mit c = [C] und o = 1200: 
  O = 2  [O] = o   
  Qui = 2(n-m)/m · C1/m [Qui] =  o · (n-m)/m +   c/m
  T = 2(2n-3m)/m ·C2/m  [T] =  o · (2n-3m)/m  + 2c/m 
  g62 = 2(3n-4m)/m · C.3/m  [g62] =  o · (3n-4m)/m  + 3c/m 
  g32 = 2(4n-6m)/m · C4/m  [g32] =  o · (4n-6m)/m  + 4c/m 
  g72 = 2(5n-7m)/m · C5/m  [g72] =  o · (5n-7m)/m  + 5c/m 
  Tr2 = 2(6n-9m)/m · C6/m  [Tr2] =  o · (6n-9m)/m  + 6c/m 
  A = 2(7n-11m)/m · C7/m  [A] =  o · (7n-11m)/m  + 7c/m 
  k62 = 2(8n-12m)/m · C8/m [k62] =  o · (8n-12m)/m  + 8c/m 
  k32 = 2(9m-14n)/m · C9/m  [k32] =  o · (9n-14m)/m  + 9c/m 
  k72 = 2(10n-15m)/m · C10/m  [k72] =  o · (10n-15m)/m  + 10c/m 
 
  
  O = 2  [O] = o   
  Qua = 2(2m-n)/m · C-1/m [Qua] =  o · (2m-n)/m –  c/m
  k71 = 2(4m-2n)/m ·C-2/m  [k71] =  o · (4m-2n)/m – 2c/m 
  k31 = 2(5m-3n)/m · C-3/m  [k31] =  o · (5m-3n)/m – 3c/m 
  k61 = 2(7m-4n)/m · C-4/m  [k61] =  o · (7m-4n)/m – 4c/m 
  S = 2(8m-5n)/m · C-5/m  [S] =  o · (8m-5n)/m – 5c/m 
  Tr1 = 2(10m-6n)/m · C-6/m  [Tr1] =  o · (10m-6n)/m – 6c/m 
  g71 = 2(12m-7n)/m · C-7/m  [g71] =  o · (12m-7n)/m – 7c/m 
  g31 = 2(13m-8n)/m · C-8/m [g31] =  o · (13m-8n)/m – 8c/m 
  g61 = 2(15m-9n)/m · C-9/m  [g61] =  o · (15m-9n)/m – 9c/m 
  S2 = 2(16m-10n)/m · C-10/m  [S2] =  o · (16m-10n)/m – 10c/m 
 
 
 
Für m = 12 und n = 19  ist c = p und o/m = 100 und es ergibt sich die gängige (12-)gleichstufige Temperatur:
 
  [S] = o · (8m-5n)/m – 5c/m =  100 – 5p/12 =  100  –  9,775004 = 90,224996
  [A] = o · (7n-11m)/m + 7c/m =  100 + 7p/12 =  100  +  13,685006 = 113,685006
  [S2] = o · (16m-10n)/m – 10c/m =  200 – 10p/12 =  200  –  19,550009 = 180,449991
  [T] = o · (2n-3m)/m + 2c/m =  200 + 2p/12 =  200  +  3,910002 = 203,910002
  [k31] = o · (5m-3n)/m – 3c/m =  300 – 3p/12 =  300  –  5,865003 = 294,134997
  [k32] = o · (9n-14m)/m + 9c/m =  300 + 9p/12 =  300  +  17,595008 = 317,595008
  [g31] = o · (13m-8n)/m – 8c/m =  400 – 8p/12 =  400  –  15,640007 = 384,359993
  [g32] = o · (4n-6m)/m + 4c/m =  400 + 4p/12 =  400  +  7,820003 = 407,820003
  [Qua] = o · (2m-n)/m – c/m =  500 – p/12 =  500  –  1,955001 = 498,044999
  [Tr1] = o · (10m-6n)/m –  6c/m =  600 –  6p/12 =  600  –  11,730005 = 588,269995
  [Tr2] = o · (6n-9m)/m + 6c/m =  600 + 6p/12 =  600  +  11,730005 = 611,730005
  [Qui] = o · (n-m)/m + c/m = 700 + p/12 =  700  +  1,955001 = 701,955001 
  [k61] = o · (7m-4n)/m – 4c/m =  800 – 4p/12 =  800  –  7,820003 = 792,179997 
  [k62] = o · (8n-12m)/m + 8c/m =  800 + 8p/12 =  800  +  15,640007 = 815,640007 
  [g61] = o · (15m-9n)/m – 9c/m =  900 – 9p/12 =  900  –  17,595008 = 882,404992 
  [g62] = o · (3n-4m)/m + 3c/m =  900 + 3p/12 =  900  +  5,865003 = 905,865002 
  [k71] = o · (4m-2n)/m – 2c/m =  1000 – 2p/12 =  1000  –  3,910002 = 996,089998 
  [k72] = o · (10n-15m)/m + 10c/m =  1000 + 10p/12 =  1000  +  19,550009 = 1019,550009 
  [g71] = o · (12m-7n)/m – 7c/m = 1100 – 7p/12 =  1100  –  13,685006 = 1086,314994 
  [g72] = o · (5n-7m)/m + 5c/m =  1100 + 5p/12 =  1100  +  9,775004 = 1109,775004 
 
 
Für m = 53 und n = 84 ist C = R, c = r und o/m = h und es ergibt sich:
  
  [S] = o · (8m-5n)/m – 5c/m =  4h – 5r/53 = 4h  – 0,341042 = 90,224996
  [A] = o · (7n-11m)/m + 7c/m =  5h + 7r/53 = 5h  + 0,477459 = 113,685006
  [S2] = o · (16m-10n)/m – 10c/m =  8h – 10r/53 = 8h  – 0,682084 = 180,449991
  [T] = o · (2n-3m)/m + 2c/m =  9h + 2r/53 = 9h  + 0,136417 = 203,910002
  [k31] = o · (5m-3n)/m – 3c/m =  13h – 3r/53 = 13h  – 0,204625 = 294,134997
  [k32] = o · (9n-14m)/m + 9c/m =  14h + 9r/53 = 14h  + 0,613876 = 317,595008
  [g31] = o · (13m-8n)/m – 8c/m =  17h – 8r/53 = 17h – 0,545667 = 384,359993
  [g32] = o · (4n-6m)/m + 4c/m =  18h + 4r/53 = 18h + 0,272834 = 407,820003
  [Qua] = o · (2m-n)/m – c/m =  22h – r/53 =  22h – 0,068208 = 498,044999
  [Tr1] = o · (10m-6n)/m –  6c/m =  26h –  6r/53 = 26h –  0,409250 = 588,269995
  [Tr2] = o · (6n-9m)/m + 6c/m =  27h + 6r/53 = 27h + 0,409250 = 611,730005
  [Qui] = o · (n-m)/m + c/m = 31h + r/53 = 31h + 0,068208 = 701,955001 
  [k61] = o · (7m-4n)/m – 4c/m =  35h – 4r/53 = 35h – 0,272834 = 792,179997 
  [k62] = o · (8n-12m)/m + 8c/m =  36h + 8r/53 = 36h + 0,545667 = 815,640007 
  [g61] = o · (15m-9n)/m – 9c/m =  39h – 9r/53 = 39h – 0,613876 = 882,404992 
  [g62] = o · (3n-4m)/m + 3c/m =  40h + 3r/53 = 40h + 0,204625 = 905,865002 
  [k71] = o · (4m-2n)/m – 2c/m =  44h – 2r/53 = 44h – 0,136417 = 996,089998 
  [k72] = o · (10n-15m)/m + 10c/m =  45h + 10r/53 = 45h + 0,682084 = 1019,550009 
  [g71] = o · (12m-7n)/m – 7c/m = 48h – 7r/53 = 48h – 0,477459 = 1086,314994 
  [g72] = o · (5n-7m)/m + 5c/m =  49h + 5r/53 = 49h + 0,341042 = 1109,775004 
 
So kann man durch Teilung der Oktav in gleiche Teile verschiedene Annäherungen der durch Potenzen der Zwei und der Drei beschriebenen Intervalle erhalten:
   
 Intervall  Centmaß  5 Teile 12 Teile  41 Teile 53 Teile
 S (28/35) 90,224996  20/5 0,00  21/12 100,00  23/41 87,804878  24/53 90,566038 
 A ( 37/211) 113,685006  24/41 117,073171  25/53 113,207547 
 S2 (216/310)  180,449991  22/12 200,00  26/41 175,609756  28/53 181,132076 
 T (32/23) 203,910002  21/5 240,00  27/41 204,878049  29/53 203,773585 
 k31 (25/33) 294,134997  23/12 300,00  210/41 292,682927  213/53 294,339623 
 k32 (39/214) 317,590078  211/41 321,951220  214/53 316,981132 
 g31 (213/38)  384,359993  24/12 400,00  213/41 380,487805  217/53 384,905660 
 g32 (34/26) 407,820003  22/5 480,00  214/41 409,756098  218/53 407,547170 
 Qua (22/3) 498,044999  25/12 500,00  217/41 497,560976  222/53 498,113208 
 Tr1 (210/36) 588,269995  26/12 600,00  220/41 585,365854  226/53 588,679245 
 Tr2 (36/29) 611,730005  221/41 614,634146  227/53 611,320755 
 Qui (3/2) 701,955001  23/5 720,00  27/12 700,00  224/41 702,439024  231/53 701,886793 
 k61 (27/34) 792,179997  28/12 800,00  227/41 790,243903  235/53 792,452830 
 k62 (38/212) 815,640007  228/41 819,512195  236/53 815,094340 
 g61 (215/39) 882,404992  24/5 960,00  29/12 900,00  230/41 878,048781  239/53 883,018868 
 g62 (33/24) 905,865003  231/41 907,317073  240/53 905,660377 
 k71 (24/32) 996,089998  210/12 1000,00  234/41 995,121951  244/53 996,226416 
 k72 (310/215) 1019,550009  25/5 1200,00   235/41 1024,39024  245/53 1018,867925 
 g71 (212/37) 1086,314994  211/12 1100,00   237/41 1082,92683  248/53 1086,792453 
 g72 (35/27) 1109,775004   238/41 1112,19512  249/53 1109,433962 
 O (2) 1200,000000   212/12 1200,00   241/41 1200,00000  253/53 1200,000000 
Lukas Thenius © 2025